De Kriegsmarine
Onvoorbereid voor de oorlog
Als Reader en zijn even bedreven ondergeschikten de tijd hadden gekregen hun gang hadden kunnen gaan zou de herbouwde Kriegsmarine zoder enige twijfel een serieuze bedreiging gewroden zijn voor de overmacht van de Royal Navy. Helaas kwam de oorlog te vroeg voor Reader, die te slecht was uitgerust voor zijn taak (hij had geschat dat de Kriegsmarine, gezien de beperkingen van het radicale vlootbouw programma Z-Plan, zijn optimale omvang in 1948 zou bereiken). De operatie werd nog verder bemoeilijkt door de constante bemoeienis van Hitler, een man die, ondanks zijn voordoen, absoluut geen verstand had van maritieme strategie en tactieken. Als een paard, geleid door een aap, kon Reader weinig doen terwijl Hitler zijn droom nastreefde van het bouwen van zware "show" slagschepen, terwijl de neusjes van de zalm, de onderzeeboten en de lichtere, snellere schepen op het tweede plan kwamen.
De aanvoerders van de Kriegsmarine. Links: Grossadmiral Erich Raeder, aanvoerder tot 1943. Rechts: Grossadmiral Karl Dönitz, aanvoerder tot 1945, toen hij werd benoemd tot Duitslands tweede en laatste Führer.
Wat ook niet hielp was het feit dat Hermann Göring, de baas van de Luftwaffe, continu in de weg stond van de ontwikkelingen. Dit inter-departementaal gekibbel alsmede de zielige zelfverheerlijking in de hogere regionen van de leiding, niet in het minst Hitlers grootse plan zelf, verwoestte Duitsland's inspanningen gedurende de hele oorlog waarbij professionals als Reader, Dönitz en anderen constant werden tegengewerkt. Dönitz had bepaald dat hij voor het verslaan van Engeland een vloot van ten minste driehonderd onderzeeboten nodig had. Toen de dolken werden getrokken, had hij er minder dan zestig.
In zijn na-oorlogse memoires, beargumenteerd Dönitz dat ten tijde van de oorlogsverklaring in 1939 de Kriegsmarine zag als een "torso zonder ledematen", zo slecht uitgerust dat het "niet meer dan speldenprikken" zou kunnen uitdelen aan de vijand. (Dönitz, Memoires: Tien jaar en twintig dagen). In puur statistieke getallen overtrof de Royal Navy de Duitse oppervlakte vloot tienvoudig. Echter de vaardigheden en pure toewijding van de dienstplichtigen bewezen - in eerste instantie dan - het ongelijk van Dönitz. Maar toen tijd verstreek en de algehele zwakte van de Kriegsmarine duidelijker werd werd het duidelijk dat de eerste gedachten van de admiraal terecht waren.
Overweldigende successen
Ondanks het pessimisme van de bevelhebbers als Dönitz, begon de oorlog verbazingwekkend goed voor de Kriegsmarine. Met name de onderzeeboten brachten een slachting teweeg onder de geallieerde schepen in de noord atlantische oceaan. Binnen enkele weken na uit uitbreken van de oorlog begonnen de kampioenen al te voorschijn te komen, Günther Prien was een van hen. Na de aanval op de HMS Royal Oak door Prien in Scapa Flow, had de Britse moreel een dieptepunt bereikt en dat van de Kriegsmarine een absoluut hoogtepunt. Dit werd nog gevolgd door een reeks overweldigende campagnes, waaronder het succes van de invasie van Noorwegen, waar de marine onmisbaar bij was gebleken. De periode 1939-1940 werd dan ook de "happy time" genoemd door de onderzeeboot bemanningen: zonder georganiseerde convooien waren de geallieerde noordelijke handelsroutes makkelijke buit.
Dit success zou langzaam maar zeker afnemen toen de Duitse legerleiding op hun lauweren begon te rusten. Ten tijde van het najaar van 1941 waren veel van de grote kampioenen verloren op zee, gevangen genomen of dood, inclusief Prien. Hoewel er een aantal vakkundige obderzeetboot kaipteins van de opleidingen kwamen, was het niet voldoende om met het vernieuwde convooien systeem om te gaan. Deze werden beschermd door fregatten bewapend met het gevreesde ASDIC opsporingssysteem. En hoewel de nieuwe kapiteins even dapper waren als hun voorgangers, misten ze de nodige ervaring om voldonde druk op de convooien te kunnen uitoefenen en de geallieerde aanvoerlijnen onder druk te zetten. De ervaring die pas na jaren van training komt.
Het begin van het einde
Gedurende het verloop van 1941 kwan de "happy time" langzaam aan zijn einde voor zowel de onderzeebootdienst als de Kriegsmarine in het algemeen. De laatste zag op 27 Mei 1941 zijn belangrijkste bezit, de zware slagkruizer Bismarck met meer dan 2000 bemanningsleden aan boord zinken na een van de beroemdste zeeslagen uit de maritieme historie. 27 mei was een zwarte dag voor de Kriegsmarine, die vanaf die dag meer een soort ondersteuningsleger werd. De Royal Navy kon zich nu rustig het verlies van een of twee slagschepen veroorloven, terwijl de Kriegsmarine dat absoluut niet kon. Dit was zeer slecht voor het moreel. Kort gezegd was het verlies van de Bismarck een catastrophe voor Reader en zijn collegas.
Het legendarische zware slagschip Bismarck, waarvan het verleis in mei 1941 de voorbode was van het verval van de toch al kleine Kriegsmarine als effectieve oorlogsmachine.
Vanaf dat moment ging het bergafwaarts met de Kriegsmarine en werden ze meer en meer gebruikt in een defensieve rol. De enige uitzondering was de onderzeeboot divisie die, ondanks de constante dreiging voor de bemanningen, successen bleef behalen, welliswaar met zware verliezen ten gevolge van de snel voortschreidende geallieerde technologie en het kraken van de Enigma code. Het success van de onderzeeboot divisie, voor zover van succes gesproken kan worden terwijl van de ongeveer 40.000 man die naar zee was gegaan er slecht een kwart weer terugkeerde, was onder de aandacht van Hitler gekomen, die in 1943, Dönitz als aanvoerder van de Kriegsmarine aanstelde, daarmee Reader vervangend die zijn aanstelling had ingeleverd.
De laatste Führer
Dönitz, toegeweid en professioneel tot het einde, bleef op zijn post tot 1945, toen hij Nazi Duitsland's twee en laatste Führer werd. Gedurende zijn leiderschap van de Kriegsmarine, was hij veel beter in staat op te staan tegen Hitler dan Reader was geweest. Maar toen was het te laat om het tij te keren, laat staan de uitkomst van de oorlog te veranderen. Toen eind mei 1945 de vijandelijkheden eindigden had de ooit zo troste Kriegsmarine nog twee schepen operationeel.
