Scapa Flow
De aanval
Na Scapa Flow te zijn binnengedrongen was de aanblik die de bemanning vanaf de commandotoren had, niet wat ze verwacht hadden. De zee leek leeg, er waren geen lichten te zien en er heerste een ijzingwekkend stilte. Er doemde een patrouilleboot op en Endrass was er van overtuigd dat ze gevonden zouden worden, maar opnieuw kwam er geen reactie. De patrouille boot lag daar maar gewoon, bewegingloos in de stilte. Het leek er op dat het laatste wat de Britten verwachtten te zien, een Duitse onderzeeboot was.
In westelijke richting doorvarend, op een koers van 251 graden, mistte de bemanning van de U/47 de vier Britse kruizer - de zware kruizer Belfast en de lichte kruizers Caledon, Columbo en Delhi. Ze besloten op hun schreden terug te keren en zetten en koers van 70 graden, die de boot terug liet gaan naar het hoofdeiland en naar hun punt van binnenkomst, de Kirk Sound. Nog steeds was er niets te zien. Toen gaf Prien opdracht naar bakboord te sturen op een nieuwe koers van 50 graden. Inmiddels cirkelde de onderzeetboot al meer dan een half uur rond waarop Prien besloot om finaal van richting te veranderen. Hij besloot een nieuwe koers van 340 graden in te slaan, naar het noord/oosten van de baai.
Inmiddels werden sommige bemanningsleden zenuwachtig te worden, want dit leek in niets op het vuurgevecht wat ze verwacht hadden. Terwijl de boot stapvoets richting het hoofdeiland kroop, speurden Prien en zijn collegas op de brug de kustlijn af. Ze zagen nog steeds niets en ze begonnen al te twijfelen of de missie het risico waard was. Plotseling stootte een van de mannen op de brug, Ernst Dziallas, Endrass aan. Vooruit lag een schip, 10 graden aan stuurboord. Endrass bevestigde deze waarneming en Prien greep naar zijn verrekijker. De afstand werd geschat op 4.000 meter en het schip werd direct geidentificeerd als een uit de Royal Sovereign klasse. Meteen hierna werd een tweede schip, direct achter het eerste, ontdekt. Na bestudering van het silhouet werd deze geidentificeerd als slagschip en dan of de Repulse of de Renown. Prien wist te vertellen dat de Renown weg was voor een opdracht en dat het aanwezige schip dus alleen de Repulse kon zijn (Prien had het fout: het tweede schip bleek achteraf het oude vliegdekschip Pegasus te zijn en zou lange tijd onderdeel zijn van een sage in het verhaal over de aanval in Scapa Flow).
De mannen in de torpedoruimte, die kort tevoren min of meer hadden besloten dat er niet meer in actie gekomen zou worden, kwamen weer snel in actie. Om 0058 uur gaf Prien opdracht alle vier de torpedos uit de boegbuizen te lanceren, twee op het noordelijke doel en twee op het zuidelijke doel. Slechts drie van de vier torpedos werden echter gelanceerd, want er bleek een probleem te zijnmet het afvuurmechanisme van buis vier. Von Varendorff startte zijn stopwatch en de mannen op de brug wachtten zenuwachtig af. Na een kwellende periode van ongeveer drie en een halve minuut werd slecht een enkele explosie gehoord. Er van uit gaande dat het noordelijke doel was geraakt, gaf Prien opdracht de U-47 te draaien en de torpedo uit de achtersteven te lanceren. Echter als twee van de drie eersten, faalde deze. Onbekend voor Prien had de eerste torpedo echter om 01:04 uur het zuidelijke slagschip geraakt, de HMS Royal Oak; later bleek uit rapporten dat de bemanning wel geschud hadden gevoeld, maar niet heel erg geschrokken waren. De bemanning van het Britse schip had, onder de valse illusie dat ze veilig waren voor onderzeeboot aanvallen, aangenomen dat de schok veroorzaakt was door een interne explosie. Er verder niet meer over nadenkend waren de meesten gewoon weer teruggekeerd naar hun kooien.
De route van de U-47 tijdens zijn aanval op de Royal Oak. Nadat het eerste salvo ongedetecteerd was afgevuurd, kon de U-47 zich opnieuw positioneren voor een tweede, fatale aanval. klik hier om een zip-bestand te downloaden met een gedetailleerde scan van de de originele kaart uit het logboek van Prien.
Nadat ze een korte tijd lagen te wachten op een eractie die nooit kwam, besloot Prien een nieuwe aanval te wagen. Hij beval zijn bemanning de buizen te herladen. Op dit moment waren ook de problemen met buis vier opgelost. Met buizen een, twee en vier gereed, stuurde de U/47 op een koers van 310 graden naar een positie waaruit hij kon vuren. De afstand tot het doel was nu minder dan 1.500 meter; Prien kon slecht hopen dat dit salvo meer succes had dan het eerste. Alle drie de torpedos werden gericht op het zuidelijke doel, het grote slagschip Royal Oak. Het bevel te vuren klonk en von Varendorff starttte opnieuw zijn stopwatch. Na ongeveerdrie minuten (01:16 uur) klonken twee rommelende explosies toen de romp van het Briste schip openscheurde, zwart rookpluimen uitspuwend. De kracht van de explosies werd meer dan anderhaleve kilometer verderop gevoeld door de bemanning van de U/47 die op de commandotoren stonden. NB. de meeste bronnen zijn het er over eens dat er niet twee maar drie treffers waren, waarvan twee nagenoeg op hetzelfde ogenblik.
Nog vijf minuten later (om ongeveer 01:21 uur)zag John Gatt, kapitein van de postboot Daisy II een steekvlam zo hoog als de masten, veroorzaakt door een explosie van de kordiet ladingen in het wapen magazijn. Het slagschip begon al snel over te hellen. Slechts dertien minuten later was het naar de bodem gezonken, daarbij 833 matrozen met zich meesleurend. Hieronder was ook admiraal Henry Evelyn "Evie" Blagrove, commandant van het 2e slageskader. De zoeklichten werden ingeschakeld, maar gezien het feit dat niemand ook maar dacht aan een onderzeeboot aanval, waren ze allen gericht op de nachtelijke hemel in een vruchteloze jacht op Duitse vliegtuigen. Deze collectieve misrekening van de verdedigende partij gaf de U-47 een perfecte kans op snel en ongezien weg te komen.
Tenmidden van de chaos die het veroorzaakt had, moest de U-47 nu zien weg te glippen uit de Flow terug naar de Kirk Sound. Door het afgaande tij was ontsnappen door het noordelijke kanaal waardoor de U-47 binnen was gekomen, geen optie; als gevolg hiervan had Obersteuermann Spahr geen andere keuze dan de boot door het zuidlijke kanaal te voeren, tussen het blokkadeschip Minich en de kust van het eiland Lamb Holm. Dit zou al moeilijk genoeg zijn bij goede weersomstandigheden, maar nu zou Spahr de onderzeeboot door een smal kanaal te leiden onderwijl de vijand ontwijkend en tegen een stroming van meer dan tien knopen in te varen.
Terwijl de onderzeeboot wanhopig probeerde te ontsnappen, hield de bemanning op de commandotoren hun ogen gericht op wat ze dachten een vijandige torpedobootjager te zijn die op hen afkwam. Met de boot vechtend om tegen de stroming in te blijven bewegen, leek het dat het spel uit was. Het Britse schip leek via morse-signalen om identificatie te vragen; Prien gaf opdracht dit te negeren. Dit leidde tot meerdere flitsen vanaf het Britse vaartuig, dat ieder moment dichterbij kwam. Toen iedereen dacht dat het onontkoombare moment was aangebroken veranderde het Britse schip opeens van koers. In Priens biografie Mein Weh nach Scapa Flow werd dit incident behoorlijk opgeblazen. Hoewel de ontsnapping uit Scapa Flow ongetwijfeld gevaarlijk was, is er voldoende reden om aan te nemen dat de "torpedobootjager" niets meer was dan de giek van een van de blokkades of van een vissersboot en dat dingen niet zo dramatisch waren als het Duiste publiek was verteld. Verder is het zo dat de eerste torpedobootjager die na de aanval in beweging kwam, HMS Mashona pas een uur nada de U-47 Scapa Flow al had verlaten, om 03:03 uur van boei 8 vertrok. Er zijn verschillende redenen te bedenken voor dit verhaal: of Prien wilde een geldige reden aanvoeren om Scapa Flow te verlaten met nog vijf werkende torpedos aan boord, of, wat meer voor de hand lag, was het opsieren het resultaat van het werk van de Nazi propaganadmachine, voor wie de ontmoeting met een vissersboot minder spectaculair was dan de U-47 die oog in oog komt met een vijandig vaartuig.
Toen de Britse "torpedobootjager" was verdwenen lag de U/47 opeens oog in oog met de wrakstukken van de gezonken blokkadeschepen, de laatste obstakels tussen zichzelf en de open zee. Terwijl de stroming pogingen deed de boot op de met mosselen overwoekerde wrakken te gooien, was het een hachelijke taak om de goede koers te blijven varen. Opnieuw werd er een zwaar beroep gedaan op het kunnen van de stuurman, wat hem de welvediende lof van de kapitein opbracht.
"Opnieuw problemen. Koers, 058, langzaam - 10 knopen. Ik maak geen vorderingen. Op hoge snelheid passeer ik de zuidelijke blokkadeschepen zonder speelruimte over. De stuurnam doet zijn werk fantastisch. Motoren op volle kracht vooruit, eindelijk 3/4 snelheid.
(Prien, opmerkingen gemaakt in het missie-logboek op de morgen van 14 oktober 1939)
Met de boot veilig in open water en zonder vijandelijke schepen in zicht, groette Prien zijn dappere bemanning en liet ze naar een verlaagde staat van parataheid gaan. Ze waren het ondoordringbare binnengedrongen, hadden een groot slagschip tot zinken gebracht en hadden een ander geraakt. En hoewel ze het zelf niet konden geloven ,waren ze zonder kleerscheruen weer weggekomen. Toen brulde Prien een order die niemand bij zijn volle verstand zou weigeren: een glas rum voor iedereen. Het was bij lange na geen genoegdoening voor de tot het uiterste getergde zenuwen, maar het was een welkome troost voor allen wier keel droog was geworden tijdens de zware psychologische belasting van de laatste drie uur. Missie volbracht, ze waren op weg naar huis.
Twee fotos van het indrukwekkende slagschip HMS Royal Oak, tot zinken gebracht door de U-47 tijdens een gedurfde, bnachtelijke aanval in Scapa Flow
In tegenstelling tot berichten van de BBC, dat de schuldige onderzeetboot tot zinken was gebrecht, was Priens boot om 02:15 uur veilig in het open water van de Noordzee op weg naar zijn basis in Wilhelmshaven. Sommigen die aan boord van de Oak waren geweest, waren ervan overtuigd dat een onderzeeboot nooit de basis binnen had kunnen dringen en dat de oorzaak van de explosies een interne was; op dat moment verkoos de admiraliteit geen conclusies te trekken. Het was niet voor 07:46 uur dat de Britten bekend maakten wat er eigenlijk gebeurd was. En dat nadat duikers naar beneden waren geweest om het wrak te inspecteren en daar resten vonden van een type G7e/2874 electrische torpedo.
