Günther Prien
Introductie - Het verhaal van de commandant van de U-47
Günther Prien, de man die de commandant zou worden van de beroemde onderzeeër U-47 en de Kriegsmarine's eerste ontvanger van het "Ritterkreuz" tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd geboren op 16 januari 1908 in Osterfeld in Thuringen, Midden Duitsland, als zoon van een rechter en de oudste van drie kinderen.
Vroege leven in Leipzig
Het grootse deel van zijn jeugd bracht Prien door in het noorden van Lübeck, maar dat zou veranderen na de scheiding van zijn ouders waarbij de jonge Günther en zijn moeder naar het Saxische Leipzich verhuisde, samen met zijn jongere zuster Liselotte en broer Hans-Joachim. Het leven in Leipzich was verre van eenvoudig. Mevrouw Prien knoopte de eindjes aan elkaar met het kopen en verkopen van kant; ze verdiende echter erg weinig en de magere opbrengst was nauwelijks genoeg om het gezin te voeden. Om nog wat extra geld te verdienen werd de grootste kamer van hun huis verhuurd aan een student genaamd Buzzelius. Günther werkte als boodschapper en bezorger, waarbij hij meestal zelf moest afrekenen met de kopers, meestal chagrijninge oude vrouwtjes die hem met onverbloemde minachting behandelden.
School deed de jonge Prien ook niet veel goeds; zijn grote droom was het bevaren van de grote zeeën in de voetsporen van zijn held, de grote Portugese zeevaarder Vasco da Gama, wiens portret boven zijn bed hing. In 1932, gesteund door zijn schoolvriend Heinz Frenkel en de 19 Zweedse kronen die hij verdiend had als deeltijd gids bij de Leipziger handelsbeurs, deed Prien de eerste stap in de richting van de zeecarrière waar hij zo naar verlangde. Hij was net 15 jaar oud. Zijn moeder was er tegen, maar de jonge man was vastbesloten. Uiteindelijk gaf zijn moeder hem haar zegen, nadat Günther haar had verzekerd dat dit zijn grootste wens was. Prien ging naar de zeevaartschool in Finkenwärder bij Hamburg - de "matelot sausage machine" - voor een driemaandse training, net gedekt door de Zweedse kronen.
De handelsvloot
De opleiding in Finkenwärder onder leiding van kapitein Oelkers was zwaar en de tucht was streng, maar na de drie maanden slaagden Prien en de anderen die met hem hadden ingeschreven voor het examen. Berooid en zich de thuisreis niet kunnen veroorlovend, bleef Prien in Finkenwärder, samen met Jahnke, een andere examenkandidaat. Dit bleek een geluk bij een ongeluk te zijn, want het duurde niet lang of zowel Prien als Jahnke kregen een plaats aangeboden op het zeilschip Hamburg. Nadat de jongens hadden geïnformeerd naar hun gage, werden ze hartelijk uitgelachen door Oelkers, die vervolgens meldde dat de Hamburg tevens een opleidingsschip was, waarvoor ze beiden nog 30 rijksmarken moesten ophoesten. De jongens verdwenen teleurgesteld, denkend dat de kans voorbij was gegaan. Echter, later die avond, werden ze ontboden door de kapitein, die ze vertelde dat het cursusgeld werd kwijtgescholden. Na nog wat voorzichtige vragen over gage, kregen Prien en Jahnke inzicht in de beloningsmethodiek, 'stijgend in kleine stappen beginnend bij 0 mark'.
Prien was al snel in de problemen aan boord van de Hamburg. Gedurende de eerste week had hij al kans gezien ruzie te krijgen met één van de oudere scheepsmaten. Hem werd snel duidelijk gemaakt hoe de hiërarchie aan boord van een handelsschip werkte. Zijn eerste opdracht was het schrobben van de latrines, populair "het parlement" genoemd, met niets meer dan zout en een emmer heet water. Hoewel dit nauwelijks het zeeleven was dat hij zich voorgesteld had, weidde Prien zich met verve aan zijn taak. Hij toonde een soortgelijke gedrevenheid bij alle andere taken die hij toebedeeld kreeg. Veel tijd werd besteed aan het verbeteren van zijn vaardigheden; vaardigheden die later onmisbaar zouden blijken. Met het verstrijken van de maanden zag hij zich bezig in een verscheidenheid aan rollen: cabinehulp, dekhulp en zelfs korte tijd als vervangend kok. Hij muntte uit in alle taken, behalve zijn (achteraf gezien, komische) poging om de kleur van witte kool te verandering in rood met behulp van rode loodverf, wat resulteerde in buikpijnen bij zijn mede-bemanning en het einde van zijn korte carrière als kok. Door zijn dienst aan boord van de Hamburg had Prien tevens zijn grote droom vervuld om verder te kijken dan zijn thuisland. Zijn reizen brachten hem naar de Azoren, Groot-Brittanië en over de Atlantische Oceaan, naar Amerika.
Het noodlot sloeg echter toe in november 1925 toen de Hamburg, bij de kust van Ierland, in een zware storm terecht kwam. Het schip werd als een luciferhoutje heen en weer geslingerd en naar de kust gedreven. Het schipt liep aan de grond en alsof dat nog niet erg genoeg was, waren Prien en enkele collegas al snel verwikkeld in een had-tot-hand gevecht met op het wrak afgekomen stropers. De lokale reddingsboot kwam geen moment te vroeg. De hele bemanning van de Hamburg's werd naar Dublin gebracht. De volgende morgen probeerden ze te redden wat er te redden viel uit het getroffen schip. Alle pogingen om het schip weer bevaardbaar te maken faalden en na zes weken werd de eens glorieuze driemaster afgeschreven als wrak. Na zes weken in de Ierse hoofdstad doorgebracht te hebben, werd de waardigheid van de bemanning verder op de proef gesteld toen ze als derde klas passagiers verscheept werden naar Duitsland - zeelieden zonder schip.
Priens narigheid hield daar niet op; terug in Hamburg, op het kantoor van het bedrijf, verwachtte Prien wel iets van een vergoeding. Het tegendeel was echter waar, want een griffier deelde hem fijntjes mede dat hij het schip vijf mark zeventig pfenning schuldig was voor verbruiktte voorraden tijdens zijn dienst periode. Ter verduidelijking overhandigde de griffier Prien een bonnetje, getekend door zijn oud bevelvoerder, een dienstklopper die dan ook de bijnaam der Schlangengrieper - "de oude zeikerd" - had gekregen. Op zijn vraag hoe hij dan thuis zou moeten komen, deelde de griffier tussen neus en lippen door, dat het bedrijf bereid was een vierde-klas treinkaartje te vergoeden. Dankzij de tussenkomst van zijn vrienden Stoewer en Witaschek, kon een ernstig getergde Prien de pennenlikker geen draai om zijn oren geven. Hij bracht nog een laatste avond door in de stad met zijn twee vrienden - vriendelijk bekostigd door de twee - voor hij ze vaarwel zei.
De dingen zouden echter niet al te slecht uitpakken voor Prien, want al snel was hij terug in Hamburg en kreeg een baan aan boord van het vrachtschip Pfalzburg, die op Zuid-Amerika vaarde. Het was echter een lelijk schip dat in niets leek op de elegante driemaster Hamburg. Opnieuw moest Prien een compleet nieuwe bemanning leren kennen, waarvan niet iedereen blij was met de nieuwe jongen die ook nog eens bezig was met het trainen voor zijn meester-certificaat. Prien was nooit zo gelukkig aan boord van de Pfalzburg als hij was op de Hamburg, maar het hield hem ten minste aan het werk en op weg naar zijn meester-certificaat. Hij kreeg zelfs een schoorvoetend respect van de bemanning nadat hij het opnam tegen Mayland, de naarling die hem treiterde vanaf het moment dat hij aan boord van het vrachtschip kwam. Het was het echter allemaal waard, want al in het begin van 1929 wordt de dan 21-jarige Prien vierde officier op het passagiersschip San Francisco, met zijn meester-certificaat en zijn radio-certificaat veilig in zijn zak..
Een 21-jarige Günther Prien (links) met eerste officier Bussler, aan boord van het lijnschip San Francisco. Zowel Prien als Bussler zouden voor een maritieme rechtbank moeten verschijnen in verband met een botsing en een daaruit voortkomende klacht van een lastige passagier.
Met het innemen van zijn post aan boord van de San Francisco, zijn mooie nieuwe uniform dragend en zijn intrek nemend in zijn schone nieuwe hut, lijkt het er op dat Prien het tijdperk van latrines schoonmaken, dek schrobben en derde klas reizen, achter zich heeft gelaten. Ironisch genoeg zal dit de periode blijken waarin zich een incident voordeed die bijna een vroegtijdig eind aan zijn carrière maakte. Op 11 maart 1929, een koude grauwe avond, vaarde het schip Hamburg uit op weg naar Amerika. Niet lang na het vertrek, kwam het in aanvaring met een ander schip, naar later bleek het stoomschip Karlsruhe. Na een uitbarsting van een vervelende passagier, werd vierde officier Prien aangewezen als zondebok. De schade was beperkt, geschat op 35.000 Rijksmarken en het vaartuig was gewoon in staat om zijn reis te vervolgen. Dat er verder niets ernstig gebeurd was, was geen troost voor de jonge vierde officier die de rest van de reis broedde op de gedachte dat alles waar hij zo hard voor had gewerkt, misschien tot niets zou leiden.
Al snel kwam het moment dat Prien, de kapitein en de eerste officier ontboden werden op het maritieme gerechtshof - "Seeamt" - in de haven van Bremershaven. Nadat de drie mannen degelijk aan de tand waren gevoeld, was de stemming niet goed en had niemand een idee wat het vonnis zou worden. Nadat ze waren teruggeroepen in de rechtbank werd het vonnis gewezen: het ongeval was te wijten aan het slechte weer en iedereen werd vrijgesproken van alle blaam. Een zware last viel van zijn schouders en Prien besloot toen, dat hij zijn inspanningen zou verdubbelen om zijn kapiteinscertificaat te halen. In januari 1932, bijna drie jaar na de aanvaring, haalde Prien dat doel. Men zou gedacht hebben dat een glanzende carrière in de handelsvloot in het verschiet lag, maar dat zou niet het geval zijn.
Links: Günther Prien (gemarkeerd met X) als lid van een groep vrijwilligers gestationeerd op kasteel Voigtsberg in Vogtland, 1932. Rechts: Prien (ook hier weer gemarkeerd met X) als een rekruut van de Reichsmarine dat later de Kriegsmarine zou worden, 1933.
Een zwart jaar
1932 bood een aantal veranderingen in Prien's leven, niet in het minst in zijn carrière als kapitein van de handelsvloot. Zoals alles in Duitsland gedurende die tijd, zag ook de handelsvloot zich genoodzaakt besparingen door te voeren. Dat betekende dat Prien direct na het behalen van zijn kapiteinspapieren zichzelf werkloos wist, samen met de miljoenen anderen die zich in soortgelijke situaties bevonden. Hij besloot in Hamburg te blijven in de hoop een geschikte baan te vinden. De werkloze kapitein teerde op zijn spaargeld en bracht zijn tijd mijmerend door met Harry Stoewer, zijn vroegere boezemvriend aan boord van de Hamburg, die nu een bar had in de Davidstrasse. Na een korte poging auteur te worden met het vertalen van "China Clipper" van Robert L. Gandt, besloot de 22-jarige Prien met de staart tussen de benen terug te keren naar huis in Leipzig. Er waren acht jaren verstreken.
Prien's wanhopige pogingen een baan te krijgen in Leipzig hadden niet meer succes dan in Hamburg, en hij moest al snel naar de plaatselijke "Mietskaserne", het equivalent van de sociale dienst. Het was alsof zijn hele wereld onder hem vandaan viel en het gevoel van wanhoop werd alleen maar versterkt door de lange rijen van ongelukkige mensen voor hem in de rij die een paar schamele centen ophaalden. Het was dit gevoel van wanhoop, gedeeld door vele andere Duitsers, dat hem er toe bracht lid te worden van de nationaal socialistche partij.
1932 ging door en de werkloze kapitein van de handelsvloot werd arbeider in een groep werkgelegenheidsprojecten in het Vogtland. Zelfs daar kreeg hij een goede reputatie en werd hij voorgedragen als mogelijke leider van een groep. Maar Prien was een zeeman in hart en nieren; het leiden van een bouwproject was niet wat hij wilde. Het duurde dan ook niet lang. Eind 1932 zou zijn leven en carrière een nieuwe wending nemen, toen hij het nieuws hoorde dat de "Reichsmarine", de opvolger van de "wartime imperial navy" zijn deuren had geopend voor de officieren uit de handelsvloot. Prien greep deze kans met beide handen aan en vertrok naar de Baltische haven Stralsund om zich op te geven.
In januari 1933, dezelfde maand dat Adolf Hitler werd gekozen als kanselier van het Duitse rijk, had Günther Prien zijn uniform weer aan, nadat hij was toegelaten tot de "Reichsmarine" met de rang van gewone zeeman.
volgende »
